Αρχική » Φυτά

Η κρανιά και η βουζοκρανιά.

Η κρανιά και η βουζοκρανιά.

Αυτόφυτο άγριο, δασικό δενδρύλιο η κρανιά ευδοκιμεί στη ζωή των φυλλοβόλων πλατύφυλλων, σε υψόμετρο 400 έως 800 μ. Σπάνια σχηματίζει αμιγείς συστάδες. Ζει, συνήθως, συντροφευμένη με τα γαύρα, τις οστρυές τα φράξα, τα σφεντάμια, τις καστανιές.

Η σιλουέτα της, ύψους 2-6 μέτρα, κατατάσσεται μεταξύ θάμνου και δενδρυλλίου. Δεν λείπει από τους ζωντανούς φράχτες των αγροτικών κτημάτων, των κήπων και των αμπελιών., που πλαισιώνουν τους αγροτικούς δρόμους της ελληνικής εξοχής, τα μονοπάτια. Τα φύλλα της στην κάτω επιφάνεια, έχουν ένα χνούδι πριονωτό. Όταν τρίψει κανείς στη χούφτα του ένα μάτσο φύλλων κατανιάς, οι παλάμες του δίχως να το νιώσει – γεμίζουν μικρά λεπτότατα βελονάκια. Όταν χαϊδέψετε τότε τα τρυφερά μάγουλα ανύποπτης κοπέλας, θα ουρλιάξει από τους νυγμούς. Τα μάγουλα γίνονται κατακόκκινα. Τέτοια αστεία κάνουνε τακτικά τα μικρά χωριατόπαιδα στα κορίτσια της πόλης που παραθερίζουν στα χωριά μας. Ήταν από τα πιο… πικάντικα ξαφνιάσματα.

Τα όμορφα πρασινωπά λουλούδια της κρανιάς βγαίνουν την άνοιξη πριν από τα φύλλα της κουτσουπιάς και της αμυγδαλιάς.

Οι κόκκινοι στυφοί καρποί της, τα κράνα, ήσαν τα παλιά χρόνια η αμβροσία των φτωχών ανθρώπων του χωριού, των βοσκών και των στρατοκόπων, μαζί με τα βατόμουρα και τα γκόρτσα. Ωριμάζουν τις αρχές Αυγούστου. Τόσο συνηθισμένη αμβροσία τα κράνα, ώστε να τιμηθούν και με την… φιλολογία στα παδικά αινίγματα:

Λόγω της μεγάλης στυφάδας τους θεωρούνται τα κράνα – μαζί με τα άγρια σούρβα και τα τσάπουρνα – δραστήριο φάρμακο κατά της ευκοιλιότητας. Όταν ωριμάσουν καλά τα κράνα, είναι νοστιμότατα. Μερικές μάλιστα ποικιλίες, οι μοσχοκρανιες, δίνουν αρωματικότατους καρπούς με τους οποίους οι γυναίκες του χωριού παρασκευάζουν νοστιμότατο γλυκό πελτέ.


Λαϊκή παράδοση
Στα παλιά χρόνια κάθε Πρωταυγουστιά, πρωί-πρωί, οι χωρικοί μας έπρεπε να φάνε νυστικοί, λίγα κράνα. Αυτό γινόταν σ’ άλλα τα μέρη με το καρπούζι. Έτσι μπολιάζουν προληπτικά και προφυλάσσονταν – όπως πίστευαν – από την παλιά μάστιγα της ελονοσίας, τις θέρμες.

Στα πολύ παλιότερα χρόνια τα κράνα πρέπει να είχαν κα μαγικές ιδιότητες, αν πιστέψουμε τον Όμηρο που βεβαιώνει ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του, για τροφή, «καρπόν κρανείας και άκυλον βάλανον», κράνα και πουρναρίσια βαλανίδια.

Το ξύλο της κρανιάς είναι σκληρότατο και αντοχής σε θραύση. Τα γερότερα γκλιτσόξυλα των τσοπάνων γίνονται από νεαρούς βλαστούς κρανιάς. Κρανίσιες βέργες χρησιμοποίησε ο δάσκαλος μου, που λεγόταν και Κρανιάς Λάμπρος, για την εκμάθηση της αλφαβήτου. Και αν κρίνω από την ποιότητα του εκπαιδευτικού του έργου – έργο που έφερε τη λαμπρότητα και τη στερεότητα του ονόματός του – του αξίζει η δίκαιη ευγνωμοσύνη και η ευλάβεια προς την ιερή μνήμη του.

«Ακάρδιον και στερεόν όλον, όμοιον κέρατι την πυκνότητα και την ισχύν», χαρακτηρίζει το κρανόξυλο ο Διοσκουρίδης.

Από ξύλο κρανιάς κατασκευάστηκε ο Δούρειος Ίππος της Τροίας. Κρανίσια ήσαν τα δόρατα των αρχαίων θηρευτών και των πολεμιστών του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Είπαμε για τα γκλιτσόξυλα των βοσκών. Αλλά και λαβές εργαλείων και ρόκες και βουκέντρες γίνονται από ξύλο κρανιάς. Για την ξύλινη βουκέντρα επιχωριάζει άλλο απεικαστάρι (αίνιγμα):

Την ημέρα τρώει κρέας και το βράδυ μετράει τ’ αστέρια.
Την ημέρα δηλαδή κεντάει τα πισινά των ζώων (βοδιών, γαιδάρων κλπ.) και το βράδυ, στημένη στον τοίχο της αυλής, αγναντεύει τον έναστρο ουρανό.

Η βουζοκρανιά.

Στην ίδια δασική ζώνη και στο ίδιο φυτικό γένος της κρανιάς ζει η πρωτεξαδέλφη της, η βουζοκρανιά. Η βοτανική την ονομάζει Κρανείαν την αιματώδη (Cornus sanguine) ενώ τη γνωστή μας κρανιά: αρσενική (Cornus mas). Η βουζοκρανιά η αγριοκρανιά δεν κάνει φαγώσιμους καρπούς. Ονομάστηκε έτσι, γιατί τα λουλούδια της – ταξιανθία σκιαδοειδής όπως τα λένε οι ιδικοί – μοιάζουν πολύ με τα λουλούδια του βουζιού, ενός ποώδους υψηλού ετήσιου φυτού (ύψους ενός μέτρου περίπου), αγνώστου στους πολλούς.

Όσο γερό είναι το ξύλο της κρανιάς τόσο εύθραυστα είναι τα κουκούτσια των καρπών της. Όταν οι μικροί των χωριών αλλάζουν τα χαλασμένα δόντια της πρώτης οδοντοφυΐας, τα πετούν στη στέγη των σπιτιών επαναλαμβάνοντας τρεις φορές:

Να κρανοκόκκαλο και δομ’ (δος μου) σιδερένιο
Αλλά και στα καθαρογλωσσήματα των μικρών μνημονεύεται η κρανιά:
Λούρα κρανόλουρα κι από κρανιά λούρα
Λούρα σημαίνει βέργα. Δοκιμάστε και σεις να το επαναλάβετε τρεις φορές στα γρήγορα, όπως κάνουν τα χωριατόπαιδα, δίχως να τα κάνετε… μούσκεμα

 

Το διαβάσαμε στο gardikiomilaion.wordpress.com

Άλλα άρθρα σχετικά με: Κρανιά








Δημοφιλέστερα Άρθρα



Αυτό το γνωρίζατε;

  1. ΟΑΕΔ: νέα προγράμματα έως τον Οκτώβριο

    Έξι προγράμματα για ανέργους αναμένεται να τρέξουν από τις αρχές Αυγούστου έως και τον Οκτώβριο, ΟΑΕΔ και υπουργείο...

  2. Προειδοποίηση για δραματική κατάρρευση παγετώνα στην Ανταρκτική

    Αν ο ρυθμός ανόδου της θερμοκρασίας διατηρηθεί στα σημερινά επίπεδα, ο γιγάντιος παγετώνας Τόττεν που στραγγίζει την Ανατολική...

  3. Ποιές τροφές πρέπει να αποφεύγουμε και γιατί

    Υπάρχουν τροφές που καλύτερα να τις αποφεύγουμε. Ας δούμε ποιές είναι και γιατί Κουλουράκια,κουλούρια,κέικ,μπισκότα,κρουασάν,κριτσίνια,cookies κλπ.Πραγματικές διατροφικές βόμβες που περιέχουν...

  4. Φαγητό το καλοκαίρι: πόση ώρα αντέχει εκτός ψυγείου;

    Ετοιμάσατε από το προηγούμενο βράδυ το μεσημεριανό που θα πάρετε μαζί σας στη δουλειά, όμως φτάνοντας στο γραφείο...

Η κηπουρική ανά περιοχές

Τα λουλούδια του Πάσχα και τα έθιμα

Τα λουλούδια του Πάσχα και τα έθιμα

Τα λουλούδια του Πάσχα στην Ελληνική Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση. Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές για τον συμβολικό ρόλο που έπαιξαν και παίζουν τα...

διαβάστε αναλυτικά »

Αυτό το γνωρίζατε;

Καθάρος αέρας στο σπίτι μας

Καθάρος αέρας στο σπίτι μας

Μέσα από πολυετείς μελέτες Ρώσων και Αμερικανών διαστημικών επιστημόνων, ο άνθρωπος εκπέμεπει στην ατμόσφαιρα έως και 150 πτητικές ουσίες όπως Άνθρακας, Υδρογόνο,...

διαβάστε αναλυτικά »

Φυτά

Μαργαρίτες για όμορφους κήπους

Μαργαρίτες για όμορφους κήπους

H Mαργαρίτα (Argyranthemum frutescens) είναι ένα κλασικό φυτό που δεν πρόκειται να σας απογοητεύσει ποτέ με την ανθοφορία του! Παράγει πάρα πολλά...

διαβάστε αναλυτικά »

Φυτά

Δάφνη η ευγενής: ιδιότητες

Δάφνη η ευγενής: ιδιότητες

Η Δάφνη: το αγαπημένο φυτών θέων και ανθρώπων! Εχει μια μοιρωδιά γλυκιά και ταυτόχρονα πιπεράτη, που σε κάνει να χάνεσαι μεσα στα...

διαβάστε αναλυτικά »

Φυτά

Φασκομηλιά: καλλιέργεια και ιδιότητες ( Φασκόμηλο )

Φασκομηλιά: καλλιέργεια και ιδιότητες ( Φασκόμηλο )

Φασκόμηλο - Ελελίσφακος ο φαρμακευτικός - Salvia OfficinalisΠεριγραφή: Φυτό πολυετές με πολλά κλαδιά μέχρι 50 εκ. ύψος, ξυλώδη στη βάση τους και τρυφερά...

διαβάστε αναλυτικά »

Φυτά

Σχίνος ( Σκίνος )

Σχίνος ( Σκίνος )

Σχίνος ή σκίνος (schinus),  καταπράσινος θάμνος όλο το χρόνο (αειθαλής). Είναι Μεσογειακό φυτό που το βρίσκεις σε όλη την Ελλάδα. Το συνηθισμένο...

διαβάστε αναλυτικά »

Φυτά

Συνταγές ομορφιάς με υλικά από τη κουζίνα μας

Συνταγές ομορφιάς με υλικά από τη κουζίνα μας

Η ομορφιά δεν είναι πάντα δαπανηρή ιστορία! Για να παρασκευάσετε τις παρακάτω μάσκες που σας προτείνουμε, χρειάζεστε μόνο φρέσκα φρούτα, λαχανικά και...

διαβάστε αναλυτικά »

Χειμωνιάτικος κήπος

Φρέζες: όμορφες μες στο χειμώνα

Φρέζες: όμορφες μες στο χειμώνα

Οι φρέζες είναι υπέροχες και μας αρέσουν. Οι φρέζες είναι φυτό εποχιακό και πολυετές. Είναι μικροί βολβοί, που τους φυτεύεις το φθινόπωρο...

διαβάστε αναλυτικά »
Facebook
Twitter
cron